Klooster Alcobaça,

en een 18e-eeuwse azulejos-cyclus op de wanden in de  Sala dos Reis, koningszaal

Real Abadia de Santa Maria de Alcobaça

 

Alcobaça ligt in een nauw dal bij de samenvloeiing van de Rio Alcoa en Rio Baga.

Deze Real Abadia de Santa Maria de Alcobaça ontstond, hoe kan het ook anders, na een gelofte. Als dank voor de verovering van Santarém in 1147 op de Moren en als dankzegging aan Bernard van Clairvaux, voor zijn hulp bij de erkenning van het koningschap van Afonso Henriques door de paus, werd in 1152 een domein geschonken aan Franse cisterciënzer monniken. Voorwaarde was dat zij het land zouden ontginnen en een klein klooster zouden bouwen. In 1178 werd met de abdij begonnen, die in 1222 voltooid was. Binnen een eeuw was Alcobaça het machtigste klooster van Portugal.

 

De abt

De abt genoot een hoog aanzien. Hij was raadsman van de kroon en zijn bevoegdheden strekten zich uit over dertien steden, drie havens en twee kastelen. Duizend min één monniken, het volgens de regels toegestane maximum, bevolkten de abdij, die in de loop der eeuwen heel wat wijzigingen heeft ondergaan: toevoeging van een aantal kloostergangen, een keuken en een sacristie.

 

Aardbeving en verwoesting door de Fransen

De aardbeving van 1755 maar vooral de verwoesting door de Fransen tijdens de Napoleontische oorlogen in het begin van de 19e eeuw, waarbij de koorstoelen als brandhout werden gebruikt, hebben van het oorspronkelijke kloostergedeelte weinig overgelaten.

 

Een gigantisch complex

Wat overbleef is een gigantisch complex, waarvan een deel te bezoeken is. Het bestaat uit een kerk, vijf kruisgangen, een enorme slaapzaal, een ziekenhuis, bibliotheek, keuken en andere bedrijfsgebouwen. De minst geslaagde wijziging is de bouw in het begin van de 18e eeuw van de façade met twee torens aan de westzijde in barokstijl. Alleen het sobere, gotische portaal en het roosvenster werden geïntegreerd in de oorspronkelijke vroeggotische stijl. In nissen naast het portaal staan uit Carraramarmer gehouwen beelden van Benedictus en Bernardus en in een nis boven het roosvenster dat van Nossa Senhora de Alcobaça. Wel oorspronkelijk is het exterieur van de apsis met zijn elegante luchtbogen.

 

De Kerk

Bij binnenkomst van de kerk begrijpt u dadelijk de enorme cultuurhistorische betekenis van deze kerk. Overeenkomstig de strenge ascetische leefregels van de cisterciënzers is eenvoud en soberheid troef in deze driebeukige hallenkerk, de grootste van heel Portugal. Clairvaux en Pontigny, in Bourgondië, stonden model en op haar beurt diende deze kerk als voorbeeld voor alle andere grote vroeggotische kerken in Portugal.
De majestueuze indruk en het grandioze perspectief worden mede veroorzaakt door de twee rijen dicht op elkaar geplaatste robuuste, witte zuilen. De zijbeuken zijn smal en geen enkele opsmuk onderbreekt het strakke lijnenspel. Aan het eind van het schip licht het koor ietwat op via de kleurloze vensters.

 

Pedro I en Dona Inês de Castro

Hoe rijk en verfijnd van beeldhouwkunst zijn daarentegen de twee 14e-eeuwse flamboyant-gotische graftombes, van de hand van een onbekende meester, van het legendarische liefdespaar Pedro I en Dona Inês de Castro in het transept. Tegenover elkaar geplaatst, opdat zij op de Dag des Oordeels elkaar gelijktijdig recht in de ogen kunnen zien. De beschadigingen aan de hoeken zijn het werk van Franse militairen. De tombe van Inês de Castro staat links. Zij is gracieus afgebeeld: in de ene hand heeft zij een handschoen en met haar andere hand speelt ze met haar parelketting. Engelen houden haar lijkwade vast en ondersteunen haar hoofd.

 

De kapittelzaal

 

 01

De Sala dos Reis, Koningszaal

 

Een 18e-eeuwse azulejos-cyclus op de wanden verhaalt de stichting van het klooster. De negentien terracottabeelden van een aantal Portugese koningen zijn door de monniken zelf vervaardigd.

 

 02

Kroning van D. Afonso Henriques door Saint Bernhard en paus Alexander III.

 

 

De gelofte van Koning D. Afonso Henriques 

 03

 

 04

 

 05

 

Voto que ElRey D. Affonsso Henriques fez defundar o real Mosteiro de Alcobaça Se conseguisse, por intercessão de P.L.S. Bernardo a vitoria, e a conquista da Villa de Santarem, caminhando a esta empreza em companhia de seu Irmão o Infante D. Pedro só com 250 homens armados.

 

De gelofte van Koning D. Afonso Henriques dat hij het koninklijke klooster van Alcobaça zou stichten als hij, met hulp van de Heilige Bernardo (Saint Bernard de Clairvaux), de plaats Santarém zou veroveren. Hij is onderweg naar deze onderneming met zijn broer D. Pedro en slechts 250 gewapende mannen.

 

 

Openbaring uit de Hemel 

 06

 

 07

 

 08

 

Sabendo P.L.S. Bernardo por revelação do Céu o voto que ElRey D. Affonso Henriques fez da fundação de Alcobaça e aceitando o com as condições que foi feita roga a Deos com os seos Monges pelo bom successo da empresa dos Portuguezes.

 

Door een openbaring uit de Hemel wist Sint Bernardo van de gelofte van de koning dat hij Alcobaça zou stichten en aangezien hij met de voorwaarden instemt bidt hij met zijn monniken tot God om de goede afloop van de onderneming van de Portugezen.

 

 

Afonso Henriques neemt de plaats Santarém in 

 09

 

 10

 

 11

 

E scala e toma ElRey D. Affonso Henriques com 250 Portuguezes a villa de Santaram.

 

D. Afonso Henriques neemt met zijn 250 Portugezen de plaats Santarém in, door met ladders tegen de muren te klimmen.

 

 

Sint Bernardo deelt zijn monniken het nieuws mee van de verovering van Santarém

 

 12

 

 13

 

 14

 

Dá P.L.S. Bernardo notícia aos seus Monges em Claraval da Conquista de Santarém na manhã da mesma noite em que foi tomada e com elles dá graça a Deos por esta felicidade.

 

Sint Bernardo deelt zijn monniken in Claraval het nieuws mee van de verovering van Santarém op de ochtend na de nacht waarin Santarém ingenomen werd en dankt samen met hen God voor dit geluk.

 

 

Sint Bernardo ontvangt de brief van D. Afonso Henriques 

 15

 

 16

 

 17

 

 18

 

Recebe P.L.S. Bernardo em Claraval a carta de ElRey D. Affonso Henriques em que lhe dá notícia da Conquista de Santarém e lhe pede os Monges para satisfazer o voto quando já o Santo sabia esta fortuna e tratava mandar os Monges para a fundação deste consigne/insigne o real Mosteiro de Alcobaça e lhe dava para isto as medidas.

 

Sint Bernardo ontvangt in Claraval (Clairvaux) de brief van D. Afonso Henriques waarin hij hem bericht over de verovering van Santarém. Hij vraagt de monniken de gelofte na te komen. Intussen wist de Heilige reeds van die gelukkige gebeurtenis en stuurde hij de monniken naar hem toe om hem de afmetingen te geven voor de stichting van het koninklijke klooster van Alcobaça.

 

 

De vijf monniken en de Portugese ridder overhandigen het antwoord van Sint Bernardo

 

 19

 

 20

 

 21

 

Chegão a Coimbra os Sinco Monges de Claraval e o fidalgo Portuguez; e entregão a resposta de R.L.S. Bernardo a ElRey D. Affonso Henriques.

 

De vijf monniken en de Portugese ridder arriveren in Coimbra en overhandigen het antwoord van Sint Bernardo aan D. Afonso Henriques.

 

 

D. Afonso Henriques en de vijf monniken bakenen de begrenzingen af voor het nieuwe klooster 

 22

 

 23

 

 24

 

Reprezentão-se a ElRey D. Affonso Henriques e aos sinco Monges as confrontações que R.L.S. Bernardo lhe deo do alto para o novo Mosteiro no campo que hoje chamão da e nele lançarão as linhas para a sua fundação.

 

D. Afonso Henriques en de vijf monniken bakenen de begrenzingen af voor het nieuwe klooster zoals Sint Bernardo die hun gegeven heeft op het terrein en leggen de omtrekken ervoor vast.

(Noot: het klooster wordt het evenbeeld van dat van Clairvaux)

 

 

D. Afonso Henriques en de vijf monniken die hem volgden zijn bezig de omtrek te bepalen van het nieuwe klooster

 

 25

 

 26

 

 27

 

Achão ElRey D. Affonso Henriques e os sinco Monges que o seguião, o novo Mosteiro deliniado aonde hoje existe.

 

D. Afonso Henriques en de vijf monniken die hem volgden zijn bezig de omtrek te bepalen van het nieuwe klooster daar waar het nu nog bestaat.

 

 

Klooster van Alcobaça waarvoor D. Afonso Henriques de eerste steen legt 

 

 28

 

 29

 

 30

 

Fundação do Real consigne Mosteiro de Alcobaça em que ElRey D. Affonso Henriques lança a primeira pedra deste edifício

 

Stichting van het klooster van Alcobaça waarvoor D. Afonso Henriques de eerste steen legt.

 

 

Photo Credits

Eigen opnames: 16/17/20

Archief Rainer Marggraf: alle andere opnames

 

 

Gebruikte literatuur

Wikipedia

Maria Augusta Lage Pablo da Trindade Ferreira, Mosteiro de Santa Maria de Alcobaça (Lisboa – Mafra 2002)

Maria Filomena Silvia Martins, Azulejos do Juncal; Contributos para a história do azulejo em Portugal (Juncal 1997)

 

 

Francine Stoffels dank ik voor haar medewerking.

Ik dank Francine Stoffels en Hennie Bos voor het vertalen van de teksten in de cartridges.
Met dank aan mijn zoon Norbert voor het bewerken en publiceren van het rapport.

 

 

Mosteiro de Santa Maria de Alcobaça

Praça 25 de Abril • 2460-018 Alcobaça

Telefon +351 262 505 120
Fax +351 262 505 130
E-mail: mosteiro.alcobaca@igespar.pt
Website www.mosteiroalcobaca.pt